🌀 9 Sınıf Fizik Katıların Hacmi

20212022 Katıların Hacmi İndir -4.Sınıf Fen ve Teknoloji 1.Dönem Deney planları Deneyler ,2021-20224.Sınıf Fen ve Teknoloji 1.Dönem Deney planları Deneyler dosyasını indir 2021-2022 Eğitim - Öğretim Yılı, Sinifogretmeniyiz.biz. Arama Yap Giriş Yap SınıfFizik Konuları (2020-2021)“, “9. Sınıf Fizik Müfredatı (2020-2021)” ve daha fazlası Tercih Koçu’nda. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan güncel 9. sınıf fizik müfredatı içerisinde yer alan fizik konuları eksiksiz olarak burada. 9. sınıf fizik konuları hakkında aklınıza takılan soruları yorum 8Sınıf Silindirin Alanı ve Hacmi konu anlatımı, 8.Sınıf Silindirin Alanı ve Hacmi ornekleri ve konu anlatım videoları en zor konularda, yapamyorum diye pes ettiğiniz durumlarda sizi destekleyen Tonguç Akademi'de! Gazlarınhacmi, içinde bulundukları kabın hacmi kadardır. Katıların hacmini ölçmek için, eğer düzgün şekilli bir cisim ise hesaplama yapılır. Katı düzgün değilse ve su içinde de çözünmüyorsa, cismi sıvı içerisine atıp taşan sıvının hacmi ölçülür. Taşan sıvının hacmi cismin hacmini verir. Not: D I, II ve III. li yapıdadır. A) Yalnız I. B) I ve II. • Madde, üç fiziksel hâle C) II ve III. D) I, II ve III. sahiptir. Maddenin Halleri Katı Sıvı Gaz 2. Deney Temelli Soru 4. Deney Temelli Soru Maddenin Fiziksel Halleri Katıların Özellikleri Buz Torbası Su Gaz Su Su – Katı hal, maddenin en Şekil - I Şekil > Katıların Hacmi –> Sıvıların Hacmi –> Gazların Hacmi Cisimlerin uzayda kapladığı yere hacim denir. Hacim V sembolü ile gösterilir. SI birim sisteminde hacim birimi metreküp (m3)’tür. Maddelerin ortak özelliklerinden biridir. Litre ve YDA101 Almanca I * 2 0 2 2 2 YDF-101 Fransızca I * 2 0 2 2 2 YDİ-101 İngilizce I * 2 0 2 2 2 MAT-113 Genel Matematik –I 4 0 4 4 5 KİM-101 Genel Kimya 6 0 6 6 6 KİM-103 Genel Kimya Lab.I 0 4 4 2 4 FİZ-101 Genel Fizik 4 0 4 4 5 TOPLAM KREDİ 23 5 28 26 30 * Bu derslerden sadece biri isteğe bağlı seçilecektir. II. YARIYIL FİZİK ünite konularının belirtilerek soru tarzın- Katıların Basıncı 11 Durgun Sıvıların Basıncı 16 Gazların Basıncı 29 Akışkanların Kaldırma Kuvveti 37 Ne Kadar Öğrendim 54 musluğundan akan suyun hacmi V oldu-ğuna göre, L den akan suyun hacmi için HomojenTanım 1. aynı veya birbirine yakın değerleri/nitelikleri içeren bir bütünlüğü tanımlamak için kullanılmaktadır. Bu bütünlük (veya diğer bir deyişle "grup"), aynı/yakın değerlere sahip olup, çevresinden yoğunluk olarak farklılaşır ve bu sayede kolayca tanımlanabilmektedir. Katılarınhacmi; belirli bir sekli varsa hacim formüllerinden yoksa taşırma kabı yada dereceli silindir içindeki sıvıya bırakılarak bulunur. 9 sınıf fizik hacim nedir? Hacim, bir cismin uzayda ya da fiziksel ortamda kapladığı alan SI birim sisteminde temel hacim birimi m³: 9Sınıf Fizik Testleri; 9.Sınıf Kimya Testleri; 9.Sınıf Biyoloji Testleri; molekül yapılı katıların ve sıvıların molekülleri arasındaki etkileşimi ifade eder ve bu etkileşimlerin atomlar arası kuvvetlere göre daha zayıf olduğu bilinir. Örneğin sudaki H2O moleküllerinin atomları sağlam bağlarla birbirine Katılarınkütle-hacim oranlarının karşılaştırılması. Günlük hayatta kullanılan teraziler yapılış ve çalışma prensipleri. Ölçü birimlerinin tarihi gelişim süreci. Fizik Türk bilim insanları ve yaptığı çalışmalar. 9.sınıf Fizik Dersi Hacim Konu Anlatımı. 9. XTTbaDm. KİMYA BİLİMİ Simyadan Kimyaya Kimyanın bilim olma sürecini açıklar. Kimya Disiplinleri ve Kimyacıların Çalışma Alanları Kimyanın ve kimyacıların başlıca çalışma alanlarını açıklar. Kimyanın Sembolik Dili Günlük hayatta sıklıkla etkileşimde bulunulan elementlerin adlarını sembolleriyle eşleştirir. Bileşiklerin formüllerini adlarıyla eşleştirir. Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği Kimya laboratuvarlarında uyulması gereken iş sağlığı ve güvenliği kurallarını açıklar. Kimyasal maddelerin insan sağlığı ve çevre üzerindeki etkilerini açıklar. Kimya laboratuvarında kullanılan bazı temel malzemeleri tanır. ATOM VE PERİYODİK SİSTEM Atom Modelleri Dalton, Thomson, Rutherford ve Bohr atom modellerini açıklar. Atomun Yapısı Elektron, proton ve nötronun yüklerini, kütlelerini ve atomda bulundukları yerleri karşılaştırır. Periyodik Sistem Elementlerin periyodik sistemdeki yerleşim esaslarını açıklar. Elementleri periyodik sistemdeki yerlerine göre sınıflandırır. Periyodik özelliklerin değişme eğilimlerini açıklar. KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER Kimyasal Tür Kimyasal türleri açıklar. Kimyasal Türler Arası Etkileşimlerin Sınıflandırılması Kimyasal türler arasındaki etkileşimleri sınıflandırır. Güçlü Etkileşimler İyonik bağın oluşumunu iyonlar arası etkileşimler ile ilişkilendirir. İyonik bağlı bileşiklerin sistematik adlandırmasını yapar. Kovalent bağın oluşumunu atomlar arası elektron ortaklaşması temelinde açıklar. Kovalent bağlı bileşiklerin sistematik adlandırmasını yapar. Metalik bağın oluşumunu açıklar. Zayıf Etkileşimler Zayıf ve güçlü etkileşimleri bağ enerjisi esasına göre ayırt eder. Kimyasal türler arasındaki zayıf etkileşimleri sınıflandırır. Hidrojen bağları ile maddelerin fiziksel özellikleri arasında ilişki kurar. Fiziksel ve Kimyasal Değişimler Fiziksel ve kimyasal değişimi, kopan ve oluşan bağ enerjilerinin büyüklüğü temelinde ayırt eder. MADDENİN HÂLLERİ Maddenin Fiziksel Hâlleri Maddenin farklı hâllerde olmasının canlılar ve çevre için önemini açıklar. Katılar Katıların özellikleri ile bağların gücü arasında ilişki kurar. Sıvılar Sıvılarda viskozite kavramını açıklar. Sıvılarda viskoziteyi etkileyen faktörleri açıklar. Kapalı kaplarda gerçekleşen buharlaşma-yoğuşma süreçleri üzerinden denge buhar basıncı kavramını açıklar. Doğal olayları açıklamada sıvılar ve özellikleri ile ilgili kavramları kullanır. Gazlar Gazların genel özelliklerini açıklar. Gazların basınç, sıcaklık, hacim ve miktar özelliklerini birimleriyle ifade eder. Saf maddelerin hâl değişim grafiklerini yorumlar. Plazma Plazma hâlini açıklar. DOĞA VE KİMYA Su ve Hayat Suyun varlıklar için önemini açıklar. Su tasarrufuna ve su kaynaklarının korunmasına yönelik çözüm önerileri geliştirir. Suyun sertlik ve yumuşaklık özelliklerini açıklar. Çevre Kimyası Hava, su ve toprak kirliliğine sebep olan kimyasal kirleticileri açıklar. Çevreye zarar veren kimyasal kirleticilerin etkilerinin azaltılması konusunda çözüm önerilerinde bulunur. Hacim Bir maddenin uzayda kapladığı yere hacim denir. Hacim İle İlgili Bazı ÖzelliklerKatı ve sıvıların hacmi sabittir, gazların hacmi ise değişkendir. Hacim, sıcaklık ve basınçla değişir. Katıların hacmi belirli bir sekli varsa hacim formüllerinden yoksa taşırma kabı yada dereceli silindir içindeki sıvıya bırakılarak bulunur. Sıvıların hacmi ölçekli kaplarla bulunur. Hacim Birimleri Nelerdir ? * Katılar da hacim birimleri biner biner büyür. * Sıvıların hacim ölçüsü onar onar büyür. * 1 litre L = 1 desimetreküp dm3 HACİM NASIL ÖLÇÜLÜR 1- Katı Cisimlerini Hacimlerinin Ölçülmesi a- Geometrik şekli olmayan katı cismin hacmi Düzgün Geometrik şekli olmayan cisimlerin hacmi iki şekilde ölçülebilir *Birinci yöntem,Dereceli silindirle ölçme işlemini yaparız. Önce dereceli silindirde ki sıvı seviyesini okuruzV1. Daha sonra cismi sıvıya bıraktıktan sonraki sıvı seviyesini okuruz V2 aşağıdaki formülle hesaplama yaparız. Vcisim= V2 – V1 50 cm3 sıvı içerisine bir cisim atıldığında sıvı seviyesi 75 cm3 e geliyorsa demek ki cismin hacmi 25 cm3 tür. *İkinci yöntem ise Taşırma kabı kullanarak , cismi ağzına kadar sıvı dolu taşırma kabına bırakırsak taşan sıvının hacmi cismin hacmine eşittir. Not Doğru ölçüm yapabilmek içinCismin tamamı sıvı içerisinde olmalıdır Taşırma kabı kullanıyorsak , kabımız ağzına kadar dolu olmalıdır. b- Kuru kumun hacminin bulunması Kuru kumun gerçek hacmini bulabilmemiz için önce kumun içindeki havanın hacmini bulmamız gerekir. Vtoplam= Vsu + Vkum + Vhava 50 cm3 kum ile 50 cm3 su karıştırıldığında 100 cm3 karışım olması beklenirken sıvı seviyesi 75 cm3 gösteriyorsa demek ki kumun içinde 25 cm3 boşluk yani hava vardır. c Suda çözünen cisimlerin hacmi Katı bir cismin içinde boşluk varsa sıvı içerisinde çözündüğünde bu boşluğu sıvı dolduracak ve dereceli silindirde ki sıvı seviyesi beklenenden biraz daha düşük olacaktır. Vgerçek = Vbeklenen – Vsu Tüm katı cisimler içerisinde boşluk olduğu için hacim ölçüsü güvenilir değildir. 2- Sıvıların Hacminin Bulunması Sıvıların hacimlerini kolayca dereceli kaplar yardımıyla bulabiliriz. Birbirine karışmayan sıvıların hacmi Birbirine karışmayan sıvıların hacmi dereceli kaplar ile ölçülür. Sıvılar birbirine karışmadığı için toplam hacim değişmez. Birbirine karışabilen sıvıların hacmi Birbirine karışabilen sıvılarda, sıvılar içerisinde çok küçükte olsa boşluk olduğu için toplam hacimde bir azalma olur. Gazların hacmi Sıcaklık ve basınç, gazların hacmini etkiler. Bu nedenle ancak belirli sıcaklık ve basınç altında gazların hacmi hesaplanabilir ve ölçülebilir. Gazların hacmi belirli şartlarda ölçülebilir. Ölçüm işlemi gazın bir sıvı üzerinde toplanması ile Katılar Katılar, sıvıların aksine akışkan bir yapıya sahip değillerdir. Fiziksel yollarla diğer üç hale yani sıvı, gaz ve plazmaya dönüştürülebilirler. Dayanıklılık İtalyan Fizikçi Galileo’nun bir düşüncesi vardı. Cisimlerin ve canlıların boyutlarının büyüdükçe dayanıklılığının azaldığını savunmuştu. Dayanıklılığı bir örnekle inceleyelim. Aynı özelliğe sahip iki küp alalım. Ve bu küplerden birinin uzunlukları 1 m diğerinin 2 m olsun. Kesit, Yüzey Alanları ve Hacimlerini alttaki resimde inceleyelim. Resimdeki hesapları incelediğimizde fark ettiğiniz gibi boyutu iki katına çıkarılan küpün kesit alanı ve yüzey alanı dört katına, hacmi ise sekiz katına çıkmıştır. Yani kenarları belli bir oranda büyütülen cismin alanı büyütme oranının karesiyle resimde ki 24m2, Hacmi ise küpüyle orantılı şekilde artar hacim m3. İtalyan Fizikçi tarafından kareküp kanunu olarak bilinir. Bu kanuna göre cisim belli bir büyüklükten sonra kendi ağırlığını bile taşıyamaz. Yani büyütülmüş olan küp küçük küpe göre tabanı daha geniş olduğundan yere daha çok basınç yapar. Taban basıncı arttıkça da cismin çökme olasılığı artar. Etrafımıza baktığımızda kat kat binalar görüyoruz. Örneğin Burj Khalifa’nin çökme olasılığı ile Empire State Building binası aynı özelliklerle yapılmış olsa Burj Khalifa’nın çökme ihtimali daha fazladır. Cismin dayanıklığı yukarıda verilen formülle hesaplanır. Kesit Alanından kasıt cismin temas yüzeyidir. Bir maddenin belli bir ölçüye göre, soğukluğunu veya ılıklığını gösteren nicelik, sıcaklık olarak bilinir. Bir maddedeki her molekülün kinetik enerjisi farklı farklıdır. Bütün moleküllerin kinetik enerjilerinin toplamı, toplam molekül sayısına bölünürse, ortalama kinetik enerjisi bulunur. Bu ortalama kinetik enerji sıcaklığın bir ölçüsüdür. Bu değerin yüksek olduğu madde daha sıcak, düşük olduğu maddenin sıcaklığı ise daha düşük demektir. Bir maddenin ortalama kinetik enerjisi ile orantılı olan büyüklüğe sıcaklık denir. Bir maddenin sıcaklığı değişiyorsa, çevresine ısı veriyor ya da çevresinden ısı alıyordur. Isı Sıcaklıkları farklı olan maddeler bir araya konulduğunda aralarında enerji alış verişi olur. Alınan ya da verilen enerji ısı enerjisi denir. Isı ve sıcaklık ölçülebilir büyüklüklerdir. Isı enerji çeşididir,sıcaklık enerji değildir. Isı kalorimetre ile,sıcaklık ise termometre ile ölçülür. Isı birimi calori veya Joule’dür Sıcaklık birimi ise sadece Derece’dir. Isı madde miktarına ise madde miktarına bağlı değildir. Sıcaklığın Ölçülmesi Termometreler Sıcaklık ölçmek için kullanılan araçlara termometre denir. Maddelerin boyutlarında meydana gelen değişim, sıcaklıktaki değişim olarak kabul edilebilir. Termometreler bu esasa göre düzenlenmişlerdir. Termometrelerde 76 cm-Hg basıncında sabit iki sıcaklık değeri seçilir. Birisi suyun donma sıcaklığı diğeri ise suyun kaynama sıcaklığıdır. Sıcaklık T ile sembolize edilir. Celcius Santigrad °C termometrelerinde, suyun donma sıcaklığı 0 °C , kaynama sıcaklığı 100 °C alınarak, 100 eşit bölme yapılmıştır. Kelvin suyun donma sıcaklığını 273 °K, kaynama sıcaklığını ise 373 °K alarak 100 eşit bölme yapmıştır. Herhangi bir X termometresinde ise, suyun donma sıcaklığı – 10 °X, kaynama sıcaklığı ise 70 °X alınarak, 80 eşit bölme yapılmıştır. Termometrelerdeki sıcaklık değerlerini birbirine dönüştürmek için, eşitlikleri kullanılabilir. Buradan çıkan sonuca göre, Celcius termometresindeki sıcaklık değeri 1 bölme yükselirse, Fahrenhait’te; 1,8 bölme, Kelvin’de 1 bölme; X termometresinde ise; 0,8 bölme yükselir. Örneğin hava sıcaklığı 10 °C iken, Fahrenhait termometresi F = 18 + 32 = 50 °F değerini gösterir. Termometrenin Duyarlılığı Küçük sıcaklık değişimlerinden etkilenen termometrelerin duyarlılığı daha fazladır. Bunun için termometrenin haznesinde daha fazla sıvı ve sıcaklıkla daha çok genleşen sıvı olmalıdır. Cıvanın tercih edilmesi bundan dolayıdır. Ayrıca kılcal boru dar olmalı ki genleşen sıvının hareketi rahat gözlenebilsin. Yerçekim kuvvetinin sıfır olduğu bir yerde termometre çalışır. Çünkü genleşme yerçekimine bağlı değildir. Isı Enerjisi Maddenin sıcaklığını artırmak için verilmesi gereken enerji çeşidine ısı enerjisi denir. Q ile gösterilir. Isı bir enerji çeşidi olduğundan enerji birimleri ısı birimleri olarak alınabilir. Uluslararası birim SI sistemine göre enerji birimi Joule Juldür. 1 cal = 4,18 Joule dür. Sıcaklık Değişimi Elimizle bir maddeye dokunduğumuzda sıcaklık hissediyorsak madde elimize ısı veriyordur. Dokunduğumuzda soğukluk hissediyorsak elimiz maddeye ısı veriyordur. Buna göre, sıcaklıkları farklı olan iki madde karıştırıldığında ya da birbirine değecek şekilde yan yana konulduğunda aralarında ısı alış verişi olur. Sıcak olan madde ısı verip sıcaklığı azalırken, sıcaklığı düşük olan madde ısı alarak sıcaklığı artar ve sonuçta ısıl denge sağlanır. Isı akışı her zaman sıcak maddelerden soğuk maddelere doğru olur. Sıcaklıkları eşit olan maddelerde ısı alış verişi olmaz. Öz ısı Yalnız sıcaklık değişimine bakılarak bir maddenin aldığı ya da verdiği ısı miktarı bulunamaz. Çünkü sıcaklık değişimi maddenin cinsine ve miktarına bağlıdır. Bir maddenin cinsinin ısınmaya etkisi öz ısı olarak ifade edilir. Bir maddenin birim kütlesinin sıcaklığını 1 °C değiştirmek için gerekli ısı miktarına öz ısı denir. c ile gösterilir. Her saf maddenin aynı şartlardaki öz ısısı farklıdır. Dolayısıyla öz ısı maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Ayırt edici özellikler madde miktarına bağlı değildir. Bir cismin m gramının sıcaklığını DT kadar değiştirmek için verilmesi ya da alınması gereken ısı miktarı Q= bağıntısı ile bulunur. Bu bağıntıya göre, eşit kütleli maddelere eşit miktar ısı verildiğinde, öz ısısı küçük olan maddenin sıcaklık değişimi, öz ısısı büyük olanınkine göre daha fazla olur. Isı Sığası Bir maddenin kütlesi ile öz ısısının çarpımına ısı sığası denir. Isı sığası madde miktarına bağlıdır. Dolayısıyla ayırt edici bir özellik değildir. Isı Alış Verişi Isıca yalıtılmış bir ortamda bir araya konulan sıcaklıkları farklı maddeler arasında ısı alış verişi olur. Daha öncede açıklandığı gibi yalnız cisimler arasında ısı alış verişi var ise, alınan ısı verilen ısıya eşittir. Isı akışı sıcak cisimden soğuk cisme doğru olur. Qalınan = Qverilen m1 . c1 . DT1 = m2 . c2 . DT2 İki madde arasında hal değişimi yok ise, yukarıdaki eşitlik geçerlidir. Isıl denge sağlandığında iki maddenin son sıcaklığı kesinlikle eşit olur. Sıcaklıkları T1 °C ve T2 °C olan aynı cins sıvıdan eşit kütleli karışım yapılırsa, karışımın son sıcaklığı karışımın son sıcaklığı, karışan sıvıların sıcaklıkları arasında bir değerdir. T2 > T1 ise, T2 > Tson > T1 olur. ERİME ve DONMA Maddelerin içinde bulunduğu sıcaklığa göre, katı, sıvı ve gaz halinde bulundukları biliniyor. Maddeler ısı alarak ya da ısı vererek bir halden diğer bir hale geçiş yapabilirler. Maddelerin bir halden başka bir hale geçmesine hal değiştirme denir. Maddelerin katı halden sıvı hale geçmesine erime, sıvı halden katı hale geçmesine de donma denir. Eğer bir maddeye ısı verildiği halde sıcaklığı değişmiyorsa madde hal değiştiriyor demektir. Madde hal değiştirirken sıcaklığı değişmez, verilen ısı enerjisi maddenin moleküller arasındaki bağları kopararak hal değiştirmesinde harcanır. Hal değişim sırasında maddelerin hacminde de değişme olur. Erime Sıcaklığı Sabit atmosfer basıncı altında bütün katı maddelerin katı halden sıvı hale geçtiği sabit bir sıcaklık değeri vardır. Bu sıcaklık değerine erime sıcaklığı ya da erime sıcaklık noktası denir. Sabit atmosfer basıncı altında her maddenin erime sıcaklığı farklı olduğu için maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Örneğin deniz düzeyinde buzun erime sıcaklığı 0 °C dir. Erime Isısı Erime sıcaklığındaki bir katının 1 gramının yine aynı sıcaklıkta sıvı hale gelmesi için verilmesi gerekli ısıya erime ısısı denir. Erime ısısı da ayırt edici bir özelliktir. Kütlesi m olan, erime sıcaklığındaki bir katıyı eritmek için verilmesi gereken ısı miktarı, bağıntısı ile bulunur. Örneğin, buzun erime ısısı Le = 80 cal/g dır. Sıvı bir maddenin ısı vererek katı haline geçmesine donma denir. Sabit atmosfer basıncı altında bütün sıvı maddelerin katı hale geçtiği sabit bir sıcaklık değeri vardır. Bu değere donma sıcaklığı ya da donma sıcaklık noktası denir. Erime ile donma birbirinin tersidir. Bundan dolayı bir maddenin erime sıcaklığı, donma sıcaklığına eşittir. Erime ısısı da donma ısısına eşittir. Örneğin deniz düzeyinde 0 °C deki su donarken dışarı 80 cal/g lık ısı verir. Madde hal değiştirirken sıcaklığı değişmez. Bir maddenin erime sıcaklıkları ile donma sıcaklığı eşittir. Erime sıcaklığı ve erime ısısı,maddenin ayırt edici özelliklerindendir. Erime ve Donmaya Etki Eden Faktörler Erime ve donma sıcaklığı normal şartlarda sabittir. Eğer basınç ve maddenin saflığı değiştirilirse, maddelerin erime ve donma sıcaklığıda değişir. 1. Basıncın Erime ve Donmaya Etkisi Basınç, birim yüzeye etkiyen dik kuvvet olduğundan, maddenin moleküllerini bir arada tutarak dağılmasını önleme yönünde etki eder. Erirken hacmi artan maddeler için, basıncın artması erimeyi zorlaştırdığı için erime noktası yükselir. Basıncın azalması ise, erime noktasını düşürür. Buz erirken hacmi küçülür. Dolayısıyla basıncın artması, hacmin küçülmesine yardımcı olduğu için erime sıcaklığı azalır. Buz için yani erirken hacmi küçülen maddeler için basıncın azalması erime sıcaklığını düzeyinde, normal basınçta 0 °C de eriyen buz, basınç artırılmasıyla sıfırın altındaki bir sıcaklıkta da eriyebilir. Yüksek dağların zirvesindeki karların yaz mevsiminde de erimemesinin nedenlerinden birisi de açık hava basıncının yükseklere çıkıldıkça azalması ve karın erime noktasının yükselmesidir. 2. Safsızlığın Erime ve Donmaya Etkisi Saf bir maddenin içine başka bir madde karıştırılırsa, maddenin saflığı bozulur. Saf olmayan bu karışımın, saf maddeye göre erime ve donma sıcaklığı değişir. Arabaların soğutucu suyunun içine antifriz denen maddenin karıştırılması suyun donma noktasını – 20 °C, – 25 °C gibi sıcaklıklara indirmektedir. Kışın hava sıcaklığının 0 °C nin altında olduğu durumlarda, yollardaki buzu eritmek için, tuz dökülür. Tuz, buzun erime noktasını düşürür ve – değerli sıcaklıklarda da buz eriyebilir. KAYNAMA, BUHARLAŞMA ve SÜBLİMLEŞME Buharlaşma Sıvı bir maddenin ısı olarak gaz haline geçmesi olayına buharlaşma denir. Buharlaşma olayı sıvı yüzeyinde olur. Isı alan sıvı moleküllerinden bazıları sıvı yüzeyinde,moleküller arası çekim kuvvetini ve sıvının yüzey gerilimini yenerek gaz fazına geçer. Buharlaşmaya basınç ve diğer fiziksel şartların etkisi çoktur. Buharlaşma her sıcaklıkta olabilir. Maddeler dışarıdan ısı alarak buharlaşırlar. Dolayısıyla buharlaşmanın olduğu yerde serinleme olur. Sıcaklığın artması buharlaşmayı hızlandırır. Açık hava basıncının azalması buharlaşmayı artırır. Sıvının açık yüzey alanı arttıkça buharlaşma daha fazla olur. Rüzgarlı havada buharlaşma fazla olduğundan çamaşırlar daha çabuk kurur. Kaynama Bir kapta bulunan sıvı ısıtılırsa sıcaklığı yükselir ve buharlaşma artar. Sıvının sıcaklığının yükselmesiyle meydana gelen buhar basıncı, sıvının yüzeyine etki eden basınca eşit olduğu an, sıvı kaynamaya başlar. Kaynama sırasında sıvının sıcaklığı değişmez. Kaynama Sıcaklığı Sabit atmosfer basıncı altında bütün sıvı maddelerin, sıvı halden gaz hale geçtiği sabit bir sıcaklık değeri vardır. Bu sıcaklık değerine kaynama noktası denir. Kaynama sıcaklığı maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Buharlaşma Isısı Kaynama noktasına gelmiş 1 gram sıvı maddenin tamamının aynı sıcaklıkta gaz haline gelmesi için verilmesi gereken ısıya buharlaşma ısısı denir. Buharlaşma ısısı Lb ile gösterilir. Kaynama sıcaklığındaki m gramlık maddeyi gaz haline getirmek için verilmesi gereken ısı miktarı Q= bağıntısı ile bulunur. Suyun buharlaşma ısısı Lb = 540 cal/g dır. Buharlaşma ısısı maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Gaz halindeki bir maddenin ısı vererek sıvı hale geçmesine yoğunlaşma denir. Erime ve donmada olduğu gibi, yoğunlaşma da, kaynamanın tersidir. Dolayısıyla bir maddenin kaynama sıcaklığı ile yoğunlaşma sıcaklığı eşittir. Buharlaşma ısısı ile yoğunlaşma ısısı da eşittir. Kaynama ve yoğunlaşma anında maddenin sıcaklığı değişmez. Bir maddenin kaynama sıcaklığı ile yoğunlaşma ısısı eşittir Bir maddenin buharlaşma ısısı ile yoğunlaşma ısısı eşittir. Kaynama sıcaklığı ile buharlaşma ısıs ayırt edici özelliklerdendir. Süblimleşme Bazı katı maddeler ısıtılınca sıvı hâle geçmeden doğrudan gaz hâle geçerler. Bu olaya süblimleşme denir. Naftalin, ernet ve bazı koku yayan maddelerin zamanla azaldığı görülür. Fakat hiç sıvılaştığı görülmez. Bu tür maddelerde süblimleşme olur. Kaynama ve Yoğunlaşmaya Etki Eden Faktörler Yine erime ve donmada olduğu gibi, kaynama ve yoğunlaşmaya etki eden faktörler vardır. Basınç ve maddenin saflığının değiştirilmesi, kaynama sıcaklığını etkiler. Kaynama olayının gerçekleşmesi için, buhar basıncının atmosfer basıncına eşit olması gerekir. Atmosfer basıncı artarsa, ağzı açık kaptaki sıvının kaynaması zorlaşır. Atmosfer basıncının azalması ise kaynamayı kolaylaştırır. Dolayısıyla sıvı daha düşük sıcaklıkta kaynar. Deniz düzeyinde 100 °C de kaynayan saf su, Ankara’da 96 °C de, Erzurum’da ise 94 °C de kaynar. Düdüklü tencerede basıncın artmasıyla sıvının kaynama sıcaklığı artırılır, dolayısıyla yemekler daha çabuk pişer. Saf sıvı içine karıştırılan farklı maddeler sıvının saflığını bozar. Saflığı bozulan sıvının kaynama noktası değişir. Örneğin suyun içine tuz karıştırılırsa, kaynama noktası yükselir. Suyun Hal Değişim Grafiği Bir parça buz ısıtıldığında önce sıcaklığı artar. Erime sıcaklığına geldiğinde hal değiştirmeye başlar ve buzun tamamı eriyinceye kadar sıcaklığı değişmez. Isı enerjisi verilmeye devam edildiğinde, suyun sıcaklığı artar ve 100 °C de kaynamaya başlar. Sıvının tamamı bitinceye kadar sıcaklık değişmez. Bu açıklamaya göre buzun sıcaklık-aldığı ısı enerjisi grafiği şekildeki gibi olur. Buzun erime ısısı Le = 80 cal/g, buharlaşma ısısı Lb = 540 cal/g dır. Dolayısıyla 0 °C deki 1 gram buzu eritmek için 80 calorilik ısı gerekirken, 100 °C deki 1 gram suyu gaz haline geçirmek için 540 calori gerekir. Bundan dolayı DQ1 < DQ2 dir. Madde ısı hızı sabit olan ocakla ısıtılıyorsa, ısı ekseni yerine zaman ekseni alınabilir. ISI İLETİMİ VE YALITIMI Isı enerjisi bir yerden başka bir yere üç yolla yayılır. 1. İletim yoluyla 2. Konveksiyon madde akımı yoluyla 3. Işıma yoluyla 1. İletim Isının iletim yoluyla yayılması katılarda olur. Katıların molekül yapısı sıkı olduğu için ısı alan bir molekül aldığı ısının bir kısmını çevresindeki moleküllere aktararak onlarında sıcaklığının artmasına neden olur. O moleküllerde ısısını komşu moleküllere aktarır ve böylece bir ucu ısıtılan katı maddenin iletim yoluyla diğer ucu da ısınır. Katı maddelerde ısı yüzde yüz olarak iletilmez. İletme durumu bazı maddelerde hızlı, bazılarında ise yavaştır. Bundan dolayı ısı iletkenliği katı maddeler için ayırt edici bir özelliktir. En iyi iletkenler saf metaller ve bunlar içinde de altındır. X, Y çubuklarının uçlarından eşit uzaklığa konulan mumlardan önce hangisi düşerse, o çubuğun ısı iletkenliği daha fazla demektir. Sıvı ve gaz molekülleri arasındaki uzaklık katılarınkine göre fazla olduğu için iletim yoluyla ısı iletemez. 2. Konveksiyon Madde Akımı Sıvı ve gazlar akışkan olduklarından kolay hareket edebilirler. Isınan maddeler genleşerek hacmi artar ve özkütlesi azalır. Özkütlesi azalan akışkan yukarı çıkarken, özkütlesi büyük olan akışkan aşağı iner ve bir sirkülasyon sıvı dolaşımı meydana getirir. Örneğin kalorifer yandığında, çevresindeki hava moleküllerini ısıtır ve ısınan hava genleşerek odanın diğer taraflarına gider ve oraları da ısıtır. Bir sıvı alttan ısıtıldığında ısınan sıvı genleşir ve özkütlesi azalır. Özkütlesi azalan sıvı yukarı, yukarıdaki daha soğuk ve özkütlesi büyük olan sıvı aşağı iner ve sıvı içinde bir sirkülasyon olur. Dolayısıyla kabın alt tarafı ısınmakla sıvının üst kısmı da madde akımı yoluyla ısınmış olur. 3. Işıma Sıcak cisimler ışıma yaparlar. Etrafa elektromanyetik dalga gönderirler. Bu dalgalar enerji paketcikleridir foton. Bu enerji dalgalarını soğuran yüzeyler ısınırlar. Enerji dalgaları yayan cisim ise enerji kaybettiği için soğur. Güneşin dünyayı ısıtması ışıma yoluyla olur. Güneşten yayılan ışık dalgalarını soğuran yüzeyler ısınırlar. Koyu renkli yüzeyler ışığı daha çok soğurduğu için daha çok ısınırlar. Açık renkli yüzeyler ise daha çok yansıttıkları için az ısınırlar. Termosların iç yüzeyinin parlak olması ısının ışıma yoluyla kaçmasını engellemek içindir. Termosun dış yüzeyi parlak ise, dışardan içeriye ısının girmesini azaltmak içindir. Sıcak bir metal parçası zemine bırakıldığında zamanla soğur. Bu cismin soğuması yani ısı kaybı, iletim, konveksiyon ve ışıma yoluyla olur. Zemine temas ettiği için iletimle ısının bir kısmını zemine aktarır. Havadaki moleküller cisme çarparak ondan ısı alırlar. Ayrıca sıcak cisimler gözlerimizle göremediğimiz kızıl ötesi ışınlar yayarlar. Yani ışıma yoluyla da ısının bir kısmını verir ve zamanla soğurlar. Binalardaki çift cam, tuğlalar arasına konulan köpük, bodrum katlardaki strofor, çatılardaki izocam, su saatleri üzerine dökülen odun talaşı, oda zeminlerinin parke ile döşenmesi ısı yalıtımına birer örnektir. 9. Sınıf Hacim Nasıl Ölçülür ? Hacim Bir maddenin uzayda kapladığı yere hacim denir. Hacim İle İlgili Bazı ÖzelliklerKatı ve sıvıların hacmi sabittir, gazların hacmi ise değişkendir. Hacim, sıcaklık ve basınçla değişir. Katıların hacmi belirli bir sekli varsa hacim formüllerinden yoksa taşırma kabı yada dereceli silindir içindeki sıvıya bırakılarak bulunur. Sıvıların hacmi ölçekli kaplarla bulunur. Hacim Birimleri Nelerdir ? * Katılar da hacim birimleri biner biner büyür. * Sıvıların hacim ölçüsü onar onar büyür. * 1 litre L = 1 desimetreküp dm3 HACİM NASIL ÖLÇÜLÜR 1- Katı Cisimlerini Hacimlerinin Ölçülmesi a- Geometrik şekli olmayan katı cismin hacmi Düzgün Geometrik şekli olmayan cisimlerin hacmi iki şekilde ölçülebilir *Birinci yöntem,Dereceli silindirle ölçme işlemini yaparız. Önce dereceli silindirde ki sıvı seviyesini okuruzV1. Daha sonra cismi sıvıya bıraktıktan sonraki sıvı seviyesini okuruz V2 aşağıdaki formülle hesaplama yaparız. Vcisim= V2 – V1 50 cm3 sıvı içerisine bir cisim atıldığında sıvı seviyesi 75 cm3 e geliyorsa demek ki cismin hacmi 25 cm3 tür. *İkinci yöntem ise Taşırma kabı kullanarak , cismi ağzına kadar sıvı dolu taşırma kabına bırakırsak taşan sıvının hacmi cismin hacmine eşittir. Not Doğru ölçüm yapabilmek içinCismin tamamı sıvı içerisinde olmalıdır Taşırma kabı kullanıyorsak , kabımız ağzına kadar dolu olmalıdır. b- Kuru kumun hacminin bulunması Kuru kumun gerçek hacmini bulabilmemiz için önce kumun içindeki havanın hacmini bulmamız gerekir. Vtoplam= Vsu + Vkum + Vhava 50 cm3 kum ile 50 cm3 su karıştırıldığında 100 cm3 karışım olması beklenirken sıvı seviyesi 75 cm3 gösteriyorsa demek ki kumun içinde 25 cm3 boşluk yani hava vardır. c Suda çözünen cisimlerin hacmi Katı bir cismin içinde boşluk varsa sıvı içerisinde çözündüğünde bu boşluğu sıvı dolduracak ve dereceli silindirde ki sıvı seviyesi beklenenden biraz daha düşük olacaktır. Vgerçek = Vbeklenen – Vsu Tüm katı cisimler içerisinde boşluk olduğu için hacim ölçüsü güvenilir değildir. 2- Sıvıların Hacminin Bulunması Sıvıların hacimlerini kolayca dereceli kaplar yardımıyla bulabiliriz. Birbirine karışmayan sıvıların hacmi Birbirine karışmayan sıvıların hacmi dereceli kaplar ile ölçülür. Sıvılar birbirine karışmadığı için toplam hacim değişmez. Birbirine karışabilen sıvıların hacmi Birbirine karışabilen sıvılarda, sıvılar içerisinde çok küçükte olsa boşluk olduğu için toplam hacimde bir azalma olur. Gazların hacmi Sıcaklık ve basınç, gazların hacmini etkiler. Bu nedenle ancak belirli sıcaklık ve basınç altında gazların hacmi hesaplanabilir ve ölçülebilir. Gazların hacmi belirli şartlarda ölçülebilir. Ölçüm işlemi gazın bir sıvı üzerinde toplanması ile

9 sınıf fizik katıların hacmi