🏏 Divan Edebiyatı Nazim Şekilleri Tablosu

Divanedebiyatının nazım birimidir. “Dünyada sevilmiş ve seven nafile bekler. Bilmez ki giden sevgililer dönmeyecekler”. Dörtlük: Dört dizeden oluşan ve anlamsal bütünlük gösteren bölümlere “dörtlük” denir. İslamiyet öncesi Türk edebiyatında ve Halk edebiyatında nazım birimi olarak kullanılmıştır. “Ta kalbe Yüzlerceçeşit okul posterleri, ders afişleri www.sinifsepeti.com farkıyla kredi kartına 9 taksit ya da kapıda ödeme seçenekleriyle! DİVANEDEBİYATI, DİVAN EDEBİYATI NAZIM ŞEKİLLERİ TEST SORULARI (3) (EDEBİYAT DERSİ TEST SORULARI, SORU BANKASI) 1) Divan edebiyatı nazım biçimlerinden biri olan kasidenin belirli bölümleri vardır: Bahar mevsiminin ya da bayram günlerinin tasvir edildiği birinci bölüme teşbib (I) , Asıl konuya geçiş ifade eden bir ya da birkaç beyitten oluşan bölüme girizgah (II Divan Edebiyatı Nazım Şekilleri a. Nazım Birimi Beyit Olan Nazım Şekilleri 1- Gazel : Beyit sayısı 5 ile 15 arasında değişir. Kafiye düzeni aa xa xa xa dır. Gazelin ilk beytine MATLA son beytine MAKTA en güzel beytine BEYTÜ-L GAZEL denir. Konu bütünlüğü yoktur. Her beyitte ayrı bir (Divan edebiyatında hiciv, Batı edebiyatında ise satir karşılığıdır.) Ağıt: Acıklı bir olay veya ölüm sebebiyle duyulan üzüntüyü dile getirmek için söylenmiş manzumelerdir. İslamiyet’ten önce sagu adı verilen bu nazım şekli, divan edebiyatı nazım türlerinden mersiyenin karşılığıdır. Örnek Varsağı NazımŞekilleri ve Türleri. Katılımcılar. 13- Siyer ve Mevlid. Siyer (Türk Edebiyatı) 25036028 Karşılaştırmalı Osmanlı Türkçesi Metinler 25036030 Dinî Tasavvufî Mesneviler-II. İLH 336 Osmanlı Türkçesi Metin Okumaları. İLH 433 İleri Osmanlı Türkçesi. Türk İslam Edebiyatı. Divanedebiyatı. Divan edebiyatı ( Klasik Türk edebiyatı, divan edebiyatı, yüksek zümre edebiyatı, havas edebiyatı, saray edebiyatı, enderun edebiyatı, klasik edebiyat, eski edebiyat veya tarzıkadim olarak da bilinir), Türk kültürüne has süslü ve sanatlı bir edebiyat türüdür. Bu edebiyata genellikle "divan edebiyatı" adı DİVANEDEBİYATI NAZIM ŞEKİLLERİ. 1) GAZEL: Beyit sayısı 5 ile 15 beyit arasında değişir. Aşk, kadın şarap ve tabiat şiiridir. Birinci beyit kendi arasında kafiyelidir. İkinci beyitten itibaren birinci mısra serbest, ikinci mısra birinci beyitle kafiyelidir. Yani gazelin kafiye düzeni: aa, ba, ca, da, ea biçimindedir. Menakıpname Seyahatname. Siyasetname. Lugaz. Muamma. Falname. Edebiyatta tür dendiği zaman, işlenen konu anlaşılır. Aynı konu, mensur ya da manzum işlenebildiği gibi farklı nazım şekilleriyle de işlenebilir. Divan edebiyatında başlıca nazım türleri şunlardır: DİVAN EDEBİYATI NAZIM ŞEKİLLERİ. İslamiyet’in kabulünden sonra Türkler yaşamın her alanında Araplardan, Farslardan etkilenmişlerdir. Bu etkileşimin en belirgin olduğu alanların başında edebiyat göze çarpmaktadır. 13. yy dan dan itibaren şair ve yazarlar Fars- Arap etkisine girmeye başlamıştır. Şairler şiirlerini Divanedebiyatında kullanılan yazım şekillerine baktığımız zaman beyitler, dörtlükler, bentler olmak üzere üç farklı şekilde incelenebilmektedir. Beyitlerin yazım şekilleri nazım olup gazel, kaside mesnevi, kıta ve müstezattır. Gazeteler aşk ve şaraplar, kasideler övgü şiirleri, mesneviler uzun konulu hikayelerden oluşur. 3 NAZÎM DİVANI'NDAKİ NAZIM ŞEKİLLERİ 38 3.1. Kasîdeler 38 3.2. Tarihler 51 3.3. Gazeller 59 3.4. Müstezâdlar 61 3.5. Muhammesler 61 3.6. Tahmisler 61 3.7. Müseddesler 62 İÇİNDEKİLER SİVAS CUMHURİYET ÜNİVERSİTESİ Yahyâ Nazîm Divanı ISBN -4 Hazırlayan Mustafa Sefa Çakır Baskı Sivas Cumhuriyet 6FaAy8. ► Kaside Asıl anlamı "kastetmek, bir şeye doğru yönelmek" olan kaside, beyitleri aa ba ca da şeklinde kafiye dizilişine sahip, aynı vezinle söylenmiş, belli bir amaca göre yazılmış ve en az 15 beyit uzunluğundaki nazım biçimlerine verilen addır. 100 beyite kadar uzayabilir. İlk olarak Arap edebiyatında doğan bu nazım biçimi, oradan Fars ve Türk edebiyatlarına geçmiştir. Kasidelerin çoğu bir devlet büyüğünü veya zamanın ileri gelen şahıslarından birini övmek, aynı zamanda şairin bütün hünerini sergileyerek o devlet büyüğüne isteğini, dileğini bildirmek ve karşılığını câize almak maksadıyla yazılmışlardır. Kasidenin Bölümleri 1- Nesib Teşbib Kasidenin giriş kısmıdır. 15 ile 20 beyit arasında olup uzun bir gazeli andırır. Bu kısımda aşk konusu işlenmişse bölüme "nesib", başka bir konu işlenmişse bölüme "teşbib" adı verilir. Nesib ya da teşbib, kasidenin en güzel, en değerli bölümlerinden biridir. 2- Tegazzül Kasidenin içinde yer alan gazeldir. Kaside içindeki yeri tam olarak belli değildir. Bazı kasidelerde nesibten sonra, bazılarında ise medhiyeden sonra gelebilir. Tegazzül her kasidede görülmez. 3- Girizgâh Şairin medhiye kısmına geçeceğini haber verdiği bir veya iki beyitlik bölümdür. 4- Medhiye Maksad Kasidenin takdim edildiği devlet büyüğünün övüldüğü kısımdır. Şair burada sanat gücünü, kabiliyetini göstererek "memduh"unu kasidede övülen kişi över. Kasidenin asıl bölümü, merkezi burasıdır. 5- Fahriye Şairin kendini övdüğü, birkaç beyitten ibaret kısımdır. Burada şair şiirdeki ustalığını, yeteneğini, gücünü dile getirir. 6- Dua Bu bölümde kaside tamamlandığı için Allah'a şükredilir. Kasidenin takdim edildiği kişinin ve halkın iyiliği için, devletin bekası için ve şairin kendisi için hayır dualar edilir. Kasidenin Beyitlerinin İsimlendirilmesi Matla Kasidenin ilk beyti. Tâc beyit Şairin mahlasının adının geçtiği beyit. Beytü'l-kasîd Kasidenin en güzel beyti. Makta Kasidenin son beyti. Kaside Örnek Kaside-i Bahariyye, Bakî. ► Gazel Asıl anlamı "kadınlarla aşk sohbeti yapmak" olan gazel, beyitleri aa ba ca da şeklinde kafiye dizilişine sahip, aynı vezinle söylenmiş, genellikle beş ile dokuz beyit uzunluğundaki nazım biçimine verilen addır. Bazen beyit sayısı 15 olan gazeller de görülür. Gazel Arap edebiyatından İran'a, oradan da Türk edebiyatına geçmiştir. • Gazellerin başlıca konusu aşk olmakla birlikte tabiat, tasavvuf gibi konuları olanlar da vardır. • Gazelde şairler mahlaslarını genellikle son beyitte kullanmışlardır. • Gazelde konu bütünlüğü şart değildir, her beyitte farklı bir konu ele alınabilir. Ancak bütün beyitlerinde aynı konunun işlendiği gazeller de vardır. Bu tür gazellere "yek-âhenk gazel" denir. • Aruz vezninin her kalıbıyla yazılabilen gazel, divan şairlerinin çok tercih ettikleri bir nazım şeklidir. Beyit sayısı sınırlı olduğu için şairler gazel yazarken bütün edebiyat hünerlerini, sanat güçlerini sergilemeye çalışmışlardır. Bu sebeple Türk edebiyatında en usta şairler aynı zamanda gazelde çok başarılı olanlardır. Gazelin Beyitlerinin İsimlendirilmesi 1- Matla Gazelin ilk beytidir. Mısraları birbiriyle kafiyelidir. 2- Beytü'l-gazel Gazelin en güzel beytidir. Buna "şah beyit" de denir. 3- Makta Gazelin son beytidir. Gazel Örnek Gazel, Avnî Fatih sultan Mehmed ► Müstezad Gazel Birbirini takib eden bir uzun, bir kısa mısradan oluşan, beyit sayısı ve konusu bakımından aynı gazel gibi olan nazım biçimidir. Ancak gazel aruzun her vezniyle yazılabildiği halde müstezad gazelde birkaç vezin genellikle mef'ûlü mefâ'îlü mefâ'îlü fe'ûlün kullanılmıştır. • Uzun mısralara eklenen kısa mısralara "ziyade" adı verilir. • Uzun mısralar kendi aralarında, kısa mısralar kendi aralarında iki ayrı gazel gibi kafiyelenir. • Müstezadlar genel itibariyle gazelden türemiş nazım şekilleri olmakla birlikte, az sayıda da olsa rübai, kıt'a ve kasideden türemiş olanları da vardır. Müstezad Örnek Müstezad, Nedim. ► Mesnevi Asıl anlamı "ikili, ikişer ikişer" olan mesnevi, "a a b b c c d d" şeklinde her beytinin mısraları kendi arasında kafiyeli olan, çok uzun beyit sayıları ihtiva eden bir nazım biçimidir. Örneğin Firdevsi'nin "Şehname"si 60 bin beyit, Mevlana'nın "Mesnevi"si 26 bin beyit uzunluğundadır. İlk defa İran edebiyatında görülen bu nazım biçimi, sonradan Arap ve Türk edebiyatlarına geçmiştir. Mesnevilerin konusu aşk hikayeleri Leyla vü Mecnun, Hüsrev ü Şirin, destanlar, kıssalar, dini, ahlaki ve tasavvufi konulardır. Ayrıca siyer, tarih ve manzum sözlük şeklinde mesneviler de vardır. Mesnevilerde genellikle aruzun kısa vezinleri kullanılır. Türk edebiyatında ilk mesnevi Yusuf Has Hacib'in "Kutadgu Bilig" adlı eseridir. Türk Edebiyatında Önemli Mesneviler » Mesnevi - Mevlana » Garipname - Aşık Paşa » Harname - Şeyhi » Hüsn ü Aşk - Şeyh Galip » İskendername - Ahmedi Hamse Aynı şair tarafından yazılmış beş mesneviye denir. İran edebiyatında ilk hamse sahibi şair Genceli Nizamî'dir. Türk edebiyatında ise Ali Şir Nevai, Taşlıcalı Yahya, Nev'izade Atayi hamse sahibi şairlere örnektir. Mesnevi Örnek Harnâme - Şeyhî. Hayriyye - Nabî. "Matlab-ı Dâniş-i Envâ-i Ulûm" başlıklı 43 beyitlik bölümünden seçmeler ► Kıt'a Asıl anlamı "parça" olan kıt'a, çok defa iki beyitten meydana gelen, matla ve mahlas beyti olmayan, beyitleri "b a c a" şeklinde kafiye dizilişine sahip bir nazım biçimidir. Yani ilk mısraları serbest, ikinci mısraları birbiriyle kafiyelidir. Kıt'alar genelde iki beyitlidir. Ancak nadiren daha uzun beyit sayısına sahip kıt'alar da görülür. Bunlara "kıt'a-i kebîre" denilir. Bu kıt'alarda matla ve mahlas beyitleri bulunur. Kıt'alar konu bakımından zengindir. Her türlü konunun işlendiği görülür. Çeşitli tarihi olaylara ebced hesabıyla "tarih düşürmede" en çok kıt'a nazım şekli kullanılmıştır. Örnek İlm kesbiyle pâye-i rifat Ârzû-yı muhâl imiş ancak Aşk imiş her ne var alemde İlm bir kıyl ü kâl imiş ancak Fuzûlî Açıklaması İlim tahsil etmek yoluyla yücelmek, gerçekleşmesi mümkün olmayan bir arzu imiş. Bu dünyada her ne varsa aşkmış, ilim de sadece boş bir lafmış. TÜRK EDEBİYATINDA KULLANILAN NAZIM BİÇİMLERİ A İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI * yüzyıla gelinceye kadar Türklerin henüz yazıyı kullanmadıkları dönemdeki edebiyattır.* Bu dönem edebiyatı, sözlü olarak üretilmiş ve kulaktan kulağa yayılarak varlığını sürdürmüştür.* Bu dönem edebiyatı müzik eşliğinde “kopuz” adı verilen sazla dile getirilmiştir.* Ölçü, ulusal ölçümüz olan “hece” ölçüsüdür.* Nazım birimi “dörtlük”tür.* Dönemine göre arısade bir dili vardır.* Dizelere genel olarak yarım uyak hakimdir.* Daha çok doğa, aşk ve ölüm konuları işlenmiştir.* Bu döneme yönelik elimizdeki en önemli ve eski kaynak Kaşgarlı Mahmut’un “Divan-ı Lügat-it Türk” adlı eseridir. Kullanılan Nazım BiçimleriKoşuk* “Sığır” denilen sürek avları sırasında söylenen şiirlerdir. * Konusu daha çok doğa, aşk, savaş ve yiğitliktir.* Bu tür daha sonra Halk edebiyatında “Koşma” adıyla Yuğ” adı verilen ölüm törenlerinde, ölen kişilerin erdemlerini ve duyulan acıları dile getiren şiirlerdir.* Divan edebiyatında “mersiye”;halk edebiyatında “ağıt” ismini Dönemin özlü sözleridir.* Bugünkü atasözlerinin ilk biçimi derinden etkileyen olaylar sonunda halk arasında kendiliğinden oluşan uzun nazım türüdür. B İSLAMİ DEVİR TÜRK EDEBİYATI 1 TÜRK HALK EDEBİYATI * İslamiyet öncesinden günümüze kadar kesintisiz gelen bir edebiyattır.* Halk içinde yetişmiş ozanların icra ettiği bir edebiyattır.* Temelinde sözlü bir gelenek vardır.* Dili sadedir.* Dörtlük ve yarım kafiye esaslıdır.* Hece ölçüsü kullanılmıştır.* Halkın dertlerini, sevinçlerini, her türlü duygularını işlemektedir.* Koşma, destan, semai, varsağı, mani, ağıt, türkü, bilmece, atasözü, devriye, şathiye, ilahi, deme gibi çeşitli nazım şekilleri vardır.* Kendi arasında a Âşık Tarzı Halk Edebiyatıb Anonim Halk Edebiyatıc Dini-Tasavvufi Halk Edebiyatı olmak üzere 3’e ayrılır. a Âşık Tarzı Halk Edebiyatı * İslamiyet’ten önce başlamıştır.* Bu edebiyatı genellikle “aşık”adı verilen sazlarıyla yazdıklarını besteleyip köy köy dolaşan ozanlar icra etmiştir.* Hece ölçüsü kullanılmıştır.* Dili sadedir.* Nazım birimi dörtlüktür, yarım kafiye kullanılmıştır.* Son dörtlükte şairin mahlasıadı kullanılır.* Aşk, ölüm, gurbet, ayrılık konuları sıklıkla ilenmiştir.* Coşkulu, lirik bir söylenişi vardır. Kullanılan Nazım BiçimleriKoşma • Aşk, ayrılık, gurbet,sevgi,doğa,yiğitlik gibi geniş çerçeveli konuların işlendiği bir nazım şaklidir.• 11’li hece ölçüsüyle yazılır.• 3 ile 6 dörtlükten oluşur.• Dili sadedir.• Kafiye düzeni “abab,cccb,dddb…”şeklindedir.• Son dörtlükte şairin mahlası bulunur.• Koşmanın konularına göre “güzelleme, koçaklama, ağıt, taşlama”adlı türleri ve doğa sevgisinin lirik bir edayla işlendiği koşmalara denir. KaracaoğlanKoçaklama Savaş, yiğitlik, kahramanlık gibi konuları işleyen koşmalara denir. Dadaloğlu ve KöroğluAğıt Ölen kişinin arkasından duyulan acının ve onun iyiliklerinin işlendiği Toplumun veya bireylerin aksayan yönlerini eleştiren koşmalara denir. SeyraniNot Güzelleme, koçaklama, ağıt, taşlama birer nazım türüdür. Varsağı • Toros Dağları ve Adana civarında yaşayan “VARSAK” boylarının söyledikleri türkülere denir.• Kafiye düzeni koşma gibidir.• 4+4 şeklinde 8’li ölçüyle söylenir.• “BRE, BEHEY, HEY “ nidaları sıklıkla kullanılmıştır.• En az 3 en fazla 5 dörtlüktür.• Konu olarak hayattan ve talihten şikayet gibi konular işlenir. Semai • Koşma ile aynı konular işlenir.• Kafiye düzeni koşma ile aynıdır.• 4 + 4 =8 li ölçüyle yazılır.• 3–5 dörtlükten oluşur.• Koşmadan ezgisi,dörtlük sayısı ve ölçüsü bakımından • 6+5 li hece ölçüsüyle söylenir.• Halk edebiyatının en uzun nazım biçimidir.• Kendine özgü bir söylenişi vardır.• Kafiye düzeni koşma ile aynıdır.• Ayaklanma, kıtlık, savaş, hastalık gibi toplumsal konular işlendiği gibi bireysel konuların işlendiği destanlar da vardır.• Dörtlük sayısında sınırlama Anonim Halk Edebiyatı * Belli bir sahibi yoktur. Halkın ortak malı olan ürünlerden oluşur.* Dili sade, akıcı bir halk Türkçesidir.* Şiirlerde hece ölçüsünün 7’li, 8’li, 11’li kalıpları ağırlıklı olarak kullanılır.* Şiirlerinin nazım birimi dörtlüktür.* En çok yarım kafiye kullanılmıştır.. Bazı manilerde cinaslı kafiye görülür.* Ölüm, aşk, tabiat sevgisi, ayrılık acısı, özlem, yiğitlik, toplumsal aksaklıklar gibi konular işlenir.* Sözlü geleneğe dayanır. Kullanılan Nazım Biçimleri Türkü • Kendine özgü bir ezgi ile söylenen nazım biçimidir.• Genellikle anonimdir,yazarı bilinenleri de zamanla halka mal olmuştur.• Aşk,tabiat,ayrılık,hasret,gurbet,sevgi,güzellik gibi konular işlenir• Türküler 8’li4+4 veya 11’li4+4+3 hece ölçüsüyle söylenir..• Türküler iki bölümden asıl sözlerinin bulunduğu bendin sonunda tekrarlanan bölümdür. Nakarat ya da bağlama adı da verilir. Mani • Hecenin 7’li kalıbıyla söylenirler.• Bir dörtlükten oluşur.• Uyak düzeni aaxa şeklindedir.• İlk iki dize doldurmadır. Asıl konu son iki dizededir.• Konu sınırlaması yoktur.• Düz mani,kesik mani,yedekli mani v ecinaslı mani gibi türleri Annelerin çocukları uyutmak için belli bir ezgiyle söylediği sözlü edebiyat ürünleridir.* 7’li,8’li ve 9’lu hece ölçüsüyle söylenir.* Genellikle dörtlüklerden Dinî Tasavvufî Halk Edebiyatı Tekke Edebiyatı * Hece ölçüsü ağırlıklıdır,az da olsa aruz ölçüsü kullanılmıştır.* Yarım uyak ve redif sık kullanılmıştır.* Tasavvuf terimlerinin dışında dil,halkın anlayabileceği nitelikte ve sadedir.* Saz eşliğinde söylenenler de vardır.* Allah sevgisi,nefsin öldürülmesi,insan sevgisi,ölüm,Allah’a varış yolları,tasavvuf ilkeleri temel konularıdır.* Coşkuludur,genellikle didaktik şiirlerden oluşur.* Nazım birimi dörtlüktür ancak beyitle oluşturulmuş türler de vardır. Kullanılan Nazım Türleriİlahi * Tekke edebiyatının ana nazım türüdür.* 8’li hece ölçüsüyle söylenir, 7 ve 11’li de olabilir.* Fanilik,Allah sevgisi,nefsin öldürülmesi temel konusudur.* Bu türün en büyük ustası Yunus Emre’dir Nefes * 8’li hece ölçüsüyle söylenir.*İlahilerin konularının Bektaşilerce söylenmesi sonucu ortaya çıkmış Deyiş * 8’li hece ölçüsüyle söylenir* Saz eşliğinde kendine özgü bir makamla söylenir. Nutuk Tekke Edebiyatı’nda Pirlerin ve mürşitlerin, tarikata yeni giren müritleri bilgilendirmek tarikat derecelerini ve tarikat adabını öğretmek amacıyla söylenen didaktik şiirlerdir. Devriye Evrendeki canlı can¬sız her şey Allah’tan gelmiştir, yine Allah’a döne¬cektir. Bu felsefeyi yansıtan şiirlere Tekke edebi¬yatında devriye denilmiştir. Şathiye *Dini ve tasavvufi halk şiirinde genel olarak mizahi manzumelere şathiye adı verilir.*İnançlardan alaylı bir dille söz eder gibi yazılan şiirlerdir. * Görünüşte saçma sanılan bu sözlerin, yorumlandığında tasavvufla ilgili türlü kavramlara değindiği anlaşılır.* Bu tür şiirlere genellikle Bektaşi şairlerinde rastlanır.* Bu türün en tanınmış şairi Kaygusuz Abdal’ türler koşma nazım biçimiyle yazıldığı için birer nazım biçimi değil birer nazım türüdür. 2 DİVAN EDEBİYATI KLASİK EDEBİYAT* Şairler şiirlerini “DİVAN” adını verdikleri bir kitapta topladıkları için bu edebiyatına “Divan Edebiyatı” “klasik-eski –zümre edebiyatı” da denilir.* İslamiyet’in kabulünden sonra Türkler yaşamın her alanında Araplardan, Farslardan etkilenmişlerdir. Bu etkileşimin en belirgin olduğu alanların başında edebiyat göze yy dan itibaren şair ve yazarlar Fars- Arap etkisine girmeye başlamıştır.* Dili Arapça, Farsça, Türkçe karışımı olan Osmanlıca’dır.* Ölçü olarak “aruz ölçüsü”, nazım birimi genellikle beyittir.* Şiirlerde tam ve zengin uyak kullanılmıştır.* Anlatılan şey değil, anlatış biçimi ön plandadır.* Çoğunlukla aşk, şarap, kadın övgü, din, ahlak, tasavvuf konuları işlenmiştir.* gelişmeye başlamış 16. ve 17. yüzyıllarda en olgun dönemini yaşamış, sonlarına kadar sürmüştür.* Belli kalıpları olan bir ve düşünceler mazmun denilen kavramlarla anlatılır.* Soyut bir edebiyattır ve toplumsal konulara değinmemiştir. DİVAN ŞİİRİ NAZIM ŞEKİLLERİ BEYİTLERLE KURULANLAR BENTLERLE KURULANLAR § GAZEL § MÜSTEZAT § MESNEVİ § KASİDE § KIT’A BENT SAYISI TEK OLANLAR TEK DÖRTLÜKTEN OLUŞANLAR § RUBAİ § TUYUĞ BENT SAYISI BİRDEN FAZLA OLANLAR MUSAMMATLAR § ŞARKI § MURABBA § TERKİB-İ BENT § TERCİ-İ BENT § MUHAMMES § TERBİDörtleme § TAHMİSBeşleme § TARDİYE § TAŞTİRBeşleme DİVAN EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ TEVHİT VE MÜNACÂT Tanrının birliğini ve yüceliğini anlatan şiirlere tevhit, Tanrıya yapılan yalvarış ve yakarışları anlatan şiirlere de münacât denir. Daha çok kaside biçimiyle yazılmıştır. NAAT Hz. Muhammed’i övmek için yazılan şiirlere denir. Bunlar da daha çok kaside biçimiyle yazılmıştır. MERSİYE Bir kimsenin ölümü üzerine duyulan üzüntü ve acıyı anlatmak için yazılan şiirlerdir. Genellikle terkib-i bent biçimiyle yazılmıştır. Bu türün, Eski Türk Edebiyatı’ndaki adı sagu, Halk Edebiyatı’ndaki adı ise ağıttır. METHİYE Bir kimseyi övmek için yazılan şiirlerdir. Bunlar da genellikle kaside biçiminde yazılmıştır. HİCVİYE Bir kimseyi yermek için yazılan şiirlerdir. FAHRİYE Şairlerin kendilerini övmek amacıyla yazdıkları şiirlerdir. NOT Divan şiiri nazım biçimlerinin ayrıntılı tablosunu indirmek için TIKLAYINIZ Gazel * Güzellik, aşk, kadın, şarap gibi konuları işleyen nazım biçimidir.* Araplarda Farslara onlardan da Türklere geçmiştir.* Gazelin ilk beytine “matla”son beytine “makta” denir.* Makta beytinde şairin mahlasıtakma adı kullanılır.* En güzel beytine “beyt’ül gazel ya da şah beyit” denir.* Gazelin bütün beyitlerinde aynı konu işleniyorsa buna yek-ahenk gazel denir.* Bütün beyitler aynı söyleyiş güzelliğine sahip ise buna yek-âvâz gazel denir.* Kafiye şeması “aa,ba, ca da…” şeklindedir.* En az beş en fazla on beş beyitten oluşur.* Konu birliği yoktur. Her beyit başka bir konudan bahsedebilir.* Türk edebiyatında Fuzûli,Bâki, Nedim en tanınmış gazel şairleridir. Kaside * Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan şiirlere denir.* En az 33 en fazla 99 beyitten oluşur.* Kafiye düzeni gazelle aynıdır.* İlk beytine matla, son beytine makta, şairin adının bulunduğu beyte taç beyit,en güzel beytine beyt”ül kasid adı verilir.*Kaside Nesip- girizgâh- methiye- tegazzül- fahriye- dua bölümlerinden Kasidenin giriş Konuya giriş niteliğinde olan Övülecek olan kişinin yüceliklerinin sıralandığı Şairin kendini övdüğü Şair bu bölümde bir gazele yer Övülen kişinin başarısı için Allah’a dua Göre KasidelerTevhidAllah’ın birliğini anlatan kasidelere dua etmek ve yalvarmak için yazılanlara bir şahsı övmek için yazılanlar övmek için yazılanlara eleştirmek için yazılanlara birinin arkasından yazılanlara kaside türünün en güzel örneklerini Nef’i vermiştir. Onun Siham-ı Kaza adlı eseri bu türün en meşhur örneğidir. Mesnevi * Beyit sayısı sınırsızdır.*Konu sınırlaması yoktur. Genellikle savaş, aşk,tarihi olaylar,dinî olaylar gibi konular işlenir.* Mesneviler o dönemde roman ve hikaye türünün yerini tutuyordu.* Her beyit kendi arasında kafiyelidir.* Uyak düzeni aa, bb,cc,dd,ee,… şeklinde devam eder.* Beş mesneviden oluşan eserlere “hamse” denir.* Bir şehrin güzelliğini anlatan mesnevilere şehrengiz denir.* Türk edebiyatındaki ünlü mesneviler şunlardırKutadgu Bilig İlk mesnevi – ÖğütFuzuli- Leyla ile Mecnun AşkŞeyh Galip- Hüsm ü Aşk AşkŞeyhi-Harname EleştiriAhmedi-İskendername TarihNabi- Hayrabat ÖğütSüleyman Çelebi- Vesiletü’n-Necat Mevlid DiniMevlana- Mesnevi Öğüt Müstezat * Gazelin özel bir biçimine denir.* Uzun dizelere kısa bir dize eklenerek yazılır.* Uzun ve kısa dizeler gazel gibi kendi aralarında uyaklanır-lar. Kısa dizelere “ziyade” adı verilir. Rubai * Kafiyelenişi aaxa dörtlükten oluşur.* Aruzun belli kalıplarıyla yazılır.* Hayatın anlamı ve hayat felsefesi,dünyanın nimetlerinden yararlanma ve ölüm gibi konular işlenmiştir.* İran edebiyatına ait olan bu türün en büyük şairi Ömer Hayyam’dır.* Türkçe rubailerin en güzel örneklerini Yahya Kemal vermiştir. Tuyuğ * Divan edebiyatına Türklerin kazandırdığı bir nazım şeklidir.* Yak düzeni rubai dörtlükten oluşur.* Felsefi konular işlenmektedir.* Kadı Burhanettin’in tuyuğları meşhurdur. Şarkı * Besteyle okunmak için yazılan ve dörtlüklerden oluşan nazım biçimidir.* Dörtlük sayısı 3ile 5 arasında değişir.* Birinci dörtlükte 2. ve 4. dizeler diğer dörtlüklerde 4. dizeler aynen tekrarlanır. Buna nakarat denir.* Türklerin divan edebiyatına kazandırdığı bir türdür.* Aşk ,sevgi,günlük hayat gibi konular işlenir.* Halk deyişlerine ve söyleyişlerine yer verilir.* Şarkı türünün ilk kullanıcısı ve en önemli temsilcisi Nedim’dir. Murabba * Dört dizelik kıtalardan oluşur.* Bent sayısı 3-7 arasında değişir.* Her konuda yazılır. Terkib-i Bent * Bentlerle kurulmuş olan bir nazım şeklidir. * Her bent 7 ile 10 beyitten oluşur.* Bent sayısı 5 ile 15 arasındadır.* Bentleri birbirine bağlayan beyitlere vasıta beyti denir.* Şairin toplumsal ve felsefi konulardaki düşünceleri konu olarak işlenir.* Terkib-i Bent türünün en önemli ismi Bağdatlı Ruhi’dir.* Türk edebiyatında bu türün en önemli ismi Ziya Paşa’dır. Terci-i Bent * Terkib-i bente benzer. Yalnız burada bentler arasındaki vasıta beyti aynen tekrarlanır.* Konu olarak daha çok Allah’ın kudreti,kainatın sırları ve kainatın zıtlıkları gibi konulara yer verilir.* Bu türün de Türk edebiyatındaki en önemli temsilcisi Ziya Paşa’dır. C BATI ETKİSİNDE GELİŞEN TÜRK EDEBİYATI 1 .Tanzimat Edebiyatı2. Servet-iFünun Edebiyatı3. Fecr-i Ati Edebiyatı4. Milli Edebiyat5. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı Kullanılan Nazım Biçimleri Sone * İlkin İtalyan edebiyatında görülen, Türk şiirinde az görülen, iki dört dizeli ve iki üç dizeli bölüm olmak üzere 14 dizeden oluşan nazım biçimidir. * Uyak örgüsü şöyledir abba ccd ede. * Sone nazım şeklini Türk edebiyatında ilk olarak Servet-i Fünun şairleri kullanmıştır. Terza-Rima * Üç dizelik bendlerle kurulu İtalyan nazım biçimi.* Dize kümelenişi ve kafiye düzeni şöyledir aba bcb cçc ded… e* Dante’nin “İlahi Komedya”sının bu biçimle yazılmış olması, terza – rima’nın yaygınlık kazanmasını sağlamıştır.* Terza-rima, Türk edebiyatında ilkin Servet-i Fünun döneminde bir tek şiirde Tevfik Fikret’in Şehrâyîn denenmiş 1899; İkinci Meşrutiyet’ten 1908 sonra zaman zaman kullanılmışsa da, yaygınlık kazanmamıştır. Serbest Müstezat* 19. Yüzyıl sonlarında özellikle Servet-i Fünun’cuların geliştirdikleri bir nazım biçimidir.* Divan şiirindeki müstezattan farklı özellikleri vardır. * Klasik nazım biçimlerinden ve tek ölçünün bir örneklili-ğinden kurtuluş yeni biçimler ve ahenkler yaratmak düşüncesiyle oluşturulan bu biçim, serbest nazıma geçişte bir aşama olmuştur. Mensur Şiir* 19. yüzyılın yarısında Fransa’da doğmuştur. * Şinasi’nin Fransız edebiyatından yaptığı çeviriler, mensur şiirin ilk örnekleridir.* Mehmet Rauf’un “Siyah İnciler”i, Yakup Kadri’nin “Okun Ucunda, Erenlerin Bağından” adlı yapıtları mensur şiir türünden ürünlerdir.* Ölçü ve uyağa başvurulmaz.* Duygu ve hayallerin düzyazı biçimiyle şiirsel anlatılma-sıdır.* Bu yazılarda iç ahenk önemlidir. Servet-i Fununcular tarafından kullanılmış, fazla yaygınlaşmamıştır. Serbest Nazım Şiir* Ölçüsüz ve uyaksız yazılan, belli kurallara bağlı olmayan şiirlerdir.* Türk edebiyatında serbest nazım, cumhuriyetten sonra gelişmiştir.* Serbest nazmın ilk örneklerini Nazım Hikmet vermiştir. Divan edebiyatı Nazım Şekilleri, Divan Edebiyatı Nazım Biçimleri Nelerdir BEYİTLERLE KURULAN NAZIM BİÇİMLERİ GAZEL Divan şiirinde en çok kullanılan nazım şeklidir. Aşk, sevgi, güzellik ve içki konularını işleyen şiirlerdir. Lirik bir nazım biçimidir. Kafiye düzeni aa xa xa xa xa xa KASİDE Arap edebiyatından alınmıştır. Beyitlerle yazılır Bölümlerden oluşur. Nesib/Teşbib giriş, girizgâh, tegazzül, methiye, fahriye dua. Türk edebiyatında, din ve devlet büyüklerini övmek için yazılan şiirlerdir. Beyit sayısı genellikle 33-99 arasındadır. Kafiyelenişi gazeldeki gibidir aa xa xa xa xa xa … MESNEVİ İran edebiyatından alınmıştır. Klâsik halk hikâyeleri, destanî konular, aşk hikâyeleri, savaşlar, dinî ve felsefî konuları işlenir Konu ne olursa olsun olaylar masal havası içinde anlatılır. Divan edebiyatının en uzun nazım şeklidir beyit sayısı sınırsızdır. 20-25 bine kadar çıkabilir. KIT’A İki beyitten oluşur. Dörtlük de denir. Değişik konularda yazılır önemli bir düşünce, hikmet, nükte, yergi. Mahlâs bulunmaz. MÜSTEZAT Gazelin özel biçimidir. Uzun dizelere kısa bir dize ekleyerek yazılır. İki kısa dize de eklenebilir. Konu bakımından gazelden farkı yoktur. Kafiye düzeni farklı farklıdır. II. BENTLERLE KURULAN NAZIM BİÇİMLERİ TEK DÖRTLÜKLER RUBAİ Tek dörtlükten oluşur. Kafiye şeması “aaxa” şeklinededir. Rubailerde şair, dünya görüşünü, felsefesini, tasavvufi düşüncesini, maddi ve manevi aşkını özlü bir biçimde işler. İran edebiyatında Ömer Hayyam; edebiyatımızda ise Mevlânâ, Nabi, Nedim, Yahya Kemal ve Arif Nihat Asya önemli rubai şairleridir. TUYUĞ Türklerin yaratıp Divan şiirine kazandırdığı nazım şeklidir. Maninin karşılığı sayılabilir. Tek dörtlükten oluşur. Kafiyelenişi rubaiyle aynıdır. aaxa Rubaide işlenen konular tuyuğda da işlenir. MUSAMMATLAR Musammatlar dört ya da daha fazla mısralı bentlerden oluşan şiirlerdir. DÖRTLÜLER MURABBA Bent denilen dört mısralık bölümlerden meydana gelen bir nazım şeklidir. En az üç en fazla yedi bentten oluşur. Aruzun her ölçüsüyle yazılabilir. Her konu işlenebilir. Özellikle felsefî konular ve aşk… ŞARKI Türklerin Divan edebiyatına kattığı nazım şeklidir. Aşk ve güzellik konularını işler. Bestelenmek üzere yazılmış şiirlerdir. Bu yüzden bent sayısı azdır. Konu genellikle aşk, sevgi, sevgili, içki ve eğlencedir. Nedim bu nazım şeklinin en önemli şairidir. Enderunlu Vasıf ve Enderunlu Fazıl da şarkı yazmışlardır. Yahya Kemal’in de şarkıları vardır. TERBİ Bir gazelin beyitlerinin üstüne başka bir şair tarafından aynı ölçü ve uyakta ikişer dize eklenerek yazılan murabbaya denir. BEŞLİLER MUHAMMES Her bendi beş dizeden oluşan nazım biçimidir. Her konuda yazılabilir. Aruzun her kalıbıyla yazılır. Bu biçimde şarkılar da yazılabilir. TARDİYE Muhammesin özel bir biçimidir. TAHMİS Bir şairin gazelinin beyitlerinin üstüne aynı ölçü ve kafiyede üçer mısra ilâve edilerek yazılmış muhammese denir. TERKİB-İ BEND Bentlerle kurulan uzun bir nazım biçimidir. Yaşamdan, talihten şikayet; felsefi düşünceler, dini, tasavvufi konular ve toplumsal yergilerin işlendiği şiirlerdir. En az beş en fazla on bentten oluşur. Her bent de beş ila on beyitten oluşur. Bentlerin kafiye düzeni gazele benzer. Edebiyatımızda Bağdatlı Ruhi ve Ziya Paşa bu türün iki önemli şairidir. İkisi de toplumsal konularda yazmıştır. TERCİ-İ BEND Biçim ve uyak bakımından terkib-i bende benzer. Farklardan biri vasıta beyitlerinin her bendin sonunda aynen tekrarlanışıdır. Konu bakımından da fark vardır Genellikle Tanrı’nın gücü, evrenin sonsuzluğu, doğanın ve yaşamın karşıtlıkları işlenir. Divan edebiyatında Kullanılan Nazım Şekilleri Hakkında Görüşlerinizi Aşağıdan Hemen Paylaşabilirsiniz NAZIM BİÇİMLERİ ve TÜRLERİ*Edebiyat ürününün içerik dışında kalan ögeleri biçimi oluşturur.*Şiirde, nazım birimleri, ölçü ve kafiyeleniş şekilleri nazım biçimini belirler.*Nazım türü ise şiirin konusuna göre belirlenir. Koçaklama, güzelleme, ağıt vb.NAZIM BİÇİMLERİ-TÜRLERİİSLAMİYET ÖNCESİ DESTAN DÖNEMİ NAZIM BİÇİMLERİKOŞUKSAGUSAVDESTANDİVAN NAZIM BİÇİMLERİDİVAN EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ MISRAAZADEDİVAN EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ BEYİTGAZELKASİDEMESNEVİKITAMÜSTEZADDİVAN EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ DÖRTLÜKRUBAİTUYUĞŞARKIMURABBADİVAN EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ BENTTERKİB-İ BENTTERCİ-İ BENTMUSAMMATTERBİ DÖRTLEMEMUHAMMESTARDİYETAHMİS BEŞLEMETAŞTİRMÜSEDDESTESDİS ALTILAMAHALK NAZIM BİÇİMLERİANONİM HALK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİMANİTÜRKÜNİNNİAĞITAŞIK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİKOŞMASEMAİVARSAĞIDESTANTEKKE TASAVVUF EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİİLAHİNEFESNUTUKDEVRİYEŞATHİYEDEMEBATI KAYNAKLI NAZIM BİÇİMLERİBATI ETKİSİNDE GELİŞEN TÜRK EDEBİYATISONETERZA-RİMATRİYOLEBALADSERBEST MÜSTEZAD

divan edebiyatı nazim şekilleri tablosu